Kennissessie Groen gas & warmtestof

Hierover is op dit moment nog veel onduidelijk. Op diverse plaatsen worden proefprojecten uitgezet waarin in de praktijk wordt getest of en zo ja hoe waterstof veilig door het bestaande gasnet kan worden getransporteerd. Grote partijen als Gasunie, Netbeheer Nederland en het Topkennisinstituut Nieuw Gas doen onderzoek naar de inpassing van waterstof in de bestaande infrastructuur. Los van de technische mogelijkheden is met name de beperkte beschikbaarheid van groene waterstof een belemmering voor het op grote schaal toepassen van waterstof voor de verwarming van woningen.

In regionaal verband wordt gekeken naar geschikte locaties voor een waterstoftankstation. Vanwege de veiligheid worden deze vooral gezocht in gebieden op afstand van woningbouw en bij snelwegen. Waterstof wordt voor mobiliteit vooral ingezet door de transportsector. Het personenvervoer zal meer gebruik maken van elektrische auto’s met accu’s.

Een warmtepomp is veel efficiënter dan directe elektrische verwarming. Elektrische verwarming zet elektriciteit 1 op 1 om in warmte. Een warmtepomp produceert geen warmte, maar zet bestaande warmte-energie uit de bodem of de buitenlucht om tot een hogere temperatuur door het samen te persen. Daarvoor is drie tot vijf keer minder energie nodig dan voor het produceren van warmte.

Op dit moment zijn er nog geen cv-ketels op waterstof beschikbaar voor de particuliere markt. Deze zijn wel in ontwikkeling.

Groen gas uit vergisting van organische materialen heeft dezelfde samenstelling als aardgas en kan zonder aanpassing van apparatuur het bestaande aardgas vervangen. Waterstof kan niet zomaar op bestaande ketels worden aangesloten. Soms kan een ketel aangepast worden door vervanging van de branderkop. In andere gevallen moet de gehele ketel vervangen worden. Een waterstofmolecuul is namelijk kleiner dan een aardgasmolecuul en heeft een andere ontbrandingstemperatuur.

Waterstof kan chemisch geproduceerd worden uit het methaan in aardgas. Door een chemische reactie met waterdamp worden de waterstofatomen gescheiden van het koolstofatoom. Doordat het koolstofatoom vervolgens weer reageert met het water komt bij dit proces veel CO2 vrij.

Dit verschilt per woning of per buurt. Als er een warmtenet op midden- of hoge temperatuur wordt aangelegd zijn woningaanpassingen beperkt of niet noodzakelijk. Als een warmtenet niet tot de mogelijkheden behoort, moet de woning door isolatie geschikt gemaakt worden voor lagere temperaturen. Ook kan gekeken worden naar groen gas. De beschikbaarheid daarvan is echter beperkt.

Op diverse plaatsen in Nederland, onder meer in het Grevelingenmeer en de Westerschelde, wordt elektriciteit gewonnen door middel van getijdenenergie. Ook in de afsluitdijk bevinden zich getijdenturbines. Nadelen van getijdenenergie zijn snelle corrosie van de installatie door het zoute water en de verstoring van in het water levende fauna.

Gas- of propaantanks zijn doorgaans van metaal. Een enkel waterstofatoom is veel kleiner dan een methaanmolecuul (wat een verbinding is van een koolstofatoom en vier waterstofatomen), waardoor het makkelijk opgesloten raakt in haarscheurtjes in het metaal, waardoor het metaal – als het niet speciaal hiertegen behandeld is – broos kan worden. Waterstoftanks zijn daarom veelal gemaakt van composiet.

Gezien de schaarste van waterstof en de hoge productiekosten zal waterstof voorlopig veel duurder blijven dan aardgas. Een warmtepomp werkt niet op waterstof maar op elektriciteit. De aanschaf en installatie van een warmtepomp is duur, maar kan zich – zeker in combinatie met zonnepanelen – in de loop van de tijd terugverdienen doordat deze goedkoper is in het gebruik. Het huis moet dan wel geschikt zijn voor warmte met een lage- of midden temperatuur.

Het waterstofatoom is veel kleiner dan een methaanmolecuul, dat een verbinding is van een koolstofatoom en vier waterstofatomen. Het systeem van transport en opslag moet dus aan hogere eigen voldoen wanneer geen aardgas maar waterstof getransporteerd wordt. Op diverse plekken in Nederland worden onderzoeken gedaan die moeten aantonen of en onder welke voorwaarden het huidige systeem voor aardgastransport hiervoor geschikt is.

Een aantal technieken zal in de toekomst zeker efficiënter worden. Zo heeft de Universiteit van Leuven onlangs een zonnepaneel ontworpen dat zonlicht direct kan omzetten in waterstof. Ook wordt er nog volop geëxperimenteerd met de opslag van warmte in zoutbaden of –vaten. Vooral nieuwe technieken kunnen, bij doorontwikkeling, nog efficiënter worden. Andere technieken, zoals zonnepanelen, hebben in het verleden grote efficiëntie sprongen gemaakt, maar gaan inmiddels veel minder hard vooruit. Daarnaast is er altijd een natuurkundige grens en heeft geen enkel omzettingsproces een rendement van 100%.

Elektriciteit kan omgezet worden in waterstof. Omgekeerd kan dat ook. In een waterstofauto bijvoorbeeld wordt de waterstof gebruikt om een elektrische motor aan te drijven. Waterstof is dan dus in zekere zin een accu. Helaas wel een inefficiënte. Bij het omzetten komt veel warmte vrij die verloren gaat, waardoor uiteindelijk maar een derde van de oorspronkelijke elektriciteit weer teruggewonnen kan worden uit het waterstof. Bij accu’s treedt minder verlies op. Deze zijn echter weer zwaarder.

Na het omzetten van elektriciteit in waterstof en vervolgens weer terug omzetten in elektriciteit is nog ongeveer 40 procent van de elektrische energie beschikbaar.

Er zijn bezwaren tegen ondergrondse opslag van CO2. Het is nog onduidelijkheid of CO2 langdurig opgesloten kan worden in de bodem zonder te ontsnappen. Het is daarnaast ook relatief kostbaar. Lang niet iedereen deelt deze bezwaren. De opslagcapaciteit in de ondergrond is ook eindig. Ondergrondse opslag zal dus altijd een tijdelijke maatregel zijn. Wel geldt voor het klimaat dat vrijgekomen CO2 beter ondergronds opgeslagen kan worden dan uitgestoten. Nog beter is het om CO2-uitstoot te voorkomen.

Ja, Groen gas wordt opgewerkt tot dezelfde kwaliteit als aardgas.

Voor het einde van dit jaar moet de Transitievisie Warmte een antwoord geven op deze vraag. Dan zal voor veel buurten duidelijk worden welk warmtealternatief het meest kansrijk is en wanneer we tussen nu en 2050 in de diverse buurten van Zuidplas denken aan de slag te kunnen.

We willen in de Transitievisie Warmte elke buurt een handelingsperspectief geven, ook de buurten waarvan we weten dat deze voorlopig nog op het aardgasnet blijven aangesloten. In buurten met dezelfde type woningen kan een isolatieadvies of zelfs een gezamenlijke aanpak daar onderdeel van zijn. U kunt tot 1 april 2021 een gratis telefonisch consult aanvragen bij het Duurzaam Bouwloket. U krijgt dan advies op maat.

In theorie is dat inderdaad zo. Op diverse plaatsen worden proefprojecten uitgezet waar in de praktijk wordt getest of en zo ja, hoe waterstof veilig door het bestaande gasnet kan worden getransporteerd. Grote partijen als Gasunie, Netbeheer Nederland en het Topkennisinstituut Nieuw Gas doen onderzoek naar de inpassing van waterstof in de bestaande infrastructuur. Los van de technische mogelijkheden is met name de beperkte beschikbaarheid van groene waterstof een belemmering voor het op grote schaal toepassen van waterstof voor de verwarming van woningen.

Groen gas ontstaat bij de vergisting van biomassa. Het gaat dan bijvoorbeeld om reststromen uit de landbouw, gras, slib of mest. Bij de vergisting komen gassen vrij die opgewerkt kunnen worden tot aardgaskwaliteit. Het digestaat dat overblijft kan gebruikt worden als mestvervanger. Dit proces is wezenlijk anders dan de bekende biomassacentrales waarin hout of houtpallets worden verbrand. Bij de verbanding van houtige biomassa komt veel meer CO2 en stikstof vrij dan bij het gebruik van groen gas. Ook wordt voor de productie van groen gas juist geen houtige biomassa gebruikt, omdat hout zich lastig laat vergisten.

Veel stoffen die geproduceerd worden in de chemische industrie zijn gebaseerd op koolstofatomen. Zo worden veruit de meeste kunststoffen (plastics) gemaakt uit aardolie. Biomassa bevat, net als al het organische materiaal, koolstof en kan dus gebruikt worden als alternatief voor aardolie. Door meer producten te maken uit biomassa, wordt ook CO2 vastgelegd: bij het verbranden van biomassa komt alle CO2 die een plant of boom heeft opgenomen, weer vrij. Als er een tafel van gemaakt wordt, zit die CO2 opgesloten in de tafel.

Klopt. Er zijn geen mijnen waar waterstof gewonnen kan worden of bronnen waar het uit omhoog gepompt kan worden. Waterstof wordt altijd gemaakt. Chemisch, uit aardolie of met elektriciteit door middel van elektrolyse. Als er meer ingezet wordt op groene waterstof, zal Nederland dus ook meer groene energie moeten opwekken door middel van zonnepanelen en windturbines.

Bij CO2-gecompenseerd gas, worden bomen geplant of worden besparingsprojecten opgezet ter compensatie van de CO2 die vrijkomt bij het gasverbruik. Dit kan niet voor alle CO2-uitstoot. Zoveel projecten of zoveel ruimte voor nieuw bos is er simpelweg niet. Met de verbranding van fossiele brandstoffen komt er CO2 vrij in de atmosfeer die vele miljoenen jaren geleden is opgesloten in de bodem. Om de klimaatverandering tegen te gaan, moeten we dit zoveel mogelijk zien te voorkomen. Het compenseren van de CO2-uitstoot van gas is zeker goed, maar uiteindelijk niet een voldoende oplossing om klimaatverandering tegen te gaan.

De pilots gaan vooral over veiligheid. Conversie van elektriciteit naar waterstof zal in de toekomst zeker goedkoper worden. Het is echter niet te verwachten dat dat voor 2030 al het geval zal zijn.

Ja, maar u kunt uw elektriciteit veel beter gebruiken om gewoon uw wasmachine etc. te laten draaien, omdat er bij de omzetting veel energie verloren gaat in de vorm van warmte.

Uw ketel moet aangepast worden want de verbranding werkt anders, dat betekent niet dat u uw ketel automatisch hoeft te vervangen maar wel dat u een aanpassing moet doen.

Groen gas is altijd aantrekkelijk, waterstof is wat minder handig want dan heb je altijd de CO2. CO2 gebruiken tuinders voor hun planten. Tuinders halen 3 dingen uit aardgas: elektriciteit (verlichting), warmte en CO2 om de planten te laten groeien. Voor tuinders wordt gekeken naar geothermie (Pijnacker).

Er is een streep gezet door de Leiding over Oost . Dat betekent niet dat we niets meer kunnen met de restwarmte. We weten alleen niet of het ook betaalbaar is om een dikke pijplijn te leggen waar warm water doorheen gaat. We willen de tuinders niet opzadelen met een dikke rekening. Maar aardgas blijft niet zo goedkoop als het nu is. Dus het zou iets voor de langere termijn kunnen zijn.

Er wordt op dit moment ook flink geïnvesteerd in waterstof. Maar het duurt wel even voordat al die capaciteit ook meteen gerealiseerd kan worden. Tot 2030 zal er niet of nauwelijks waterstof beschikbaar zijn voor de bebouwde omgeving. Na 2030 kan waterstof een deel van de oplossing zijn. Echter, ook dan blijft waterstof inefficiënt. Bij de productie van waterstof gaat energie ‘verloren’ in de vorm van warmte, omdat niet alle elektriciteit omgezet wordt in waterstof. Waterstof zal naar verwachting dan ook duur blijven. Een warmtepomp is dan al snel aantrekkelijker: deze kan méér warmte leveren dan dat deze elektriciteit gebruikt. Dat komt omdat een warmtepomp geen warmte produceert, maar warmte onttrekt uit de bodem of de buitenlucht. En dat kost minder energie. Het is dus de vraag of inzet van waterstof voor het verwarmen van huizen erg efficiënt is.

Warmtenet of voor nu nog even een hybride warmtepomp. Dit is een warmtepomp die op koude dagen wordt geholpen door een gasgestookte CV-ketel. Hiermee kan al heel veel aardgas worden bespaard.

De huidige aardgasprijs zit op 21 cent, de prijs van waterstof gaat naar 2x tot 3x zoveel of misschien wel 10 x zo duur. Het wordt sowieso duurder maar hoeveel duurder dat is nog niet bekend.

Je kan ook zeggen dat we veel meer geld hebben en nu blijkt dat dat er wel is. Klimaatverandering is een groot probleem en dat gaat ook geld kosten.

Nee, we gaan mensen in eerste instantie niet verplichten. Bijvoorbeeld het warmtenet: wij gaan straks niet iedereen verplichten om op het warmtenet te gaan. Maar houd er wel rekening mee dat de netbeheerders niet voor bijvoorbeeld 10 mensen de infrastructuur van het gasnet laten liggen. Er komt een moment dat er geen gas meer geleverd wordt.

Dit is zeker een aandachtspunt. Aan de andere kant laat de coronacrisis ook zien hoeveel investeringsgeld er beschikbaar kan komen, als het echt belangrijk is. Dat geldt ook voor de klimaatverandering. Wanneer we daar niets tegen doen, zullen de kosten van de gevolgen veel groter zijn dan de investeringen die we nu moeten doen om onze warmte te verduurzamen.