Kennissessie Kernenergie

Met de nieuwste typen reactoren probeert men een rendement van 40% te behalen. Dat wil zeggen dat 40% van de warmte-energie wordt omgezet in elektriciteit. De afvalwarmte kan in theorie worden gebruikt voor een warmtenet. In de praktijk is dat lastig, aangezien centrales omwille van de veiligheid juist ver van dichtbevolkte gebieden worden gebouwd. Transport van warmte over grote afstanden is duur en bovendien gaat daarbij veel warmte verloren.

Door middel van subsidie wordt een impuls gegeven aan de ontwikkeling van nieuwe technologie en het opschalen van de productie, waardoor deze steeds goedkoper wordt. Elektriciteit uit zon en wind is de afgelopen jaren snel fors goedkoper geworden. Bij kernenergie is de ontwikkeling omgekeerd: door strenge veiligheidseisen is elektriciteit uit kernenergie juist duurder geworden.

Een kernramp kan zeer verstrekkende gevolgen hebben. Deze gevolgen strekken zich uit over een veel groter gebied en over een langere tijd dan bijvoorbeeld bij een traditionele elektriciteitscentrale. Om die reden zijn er voor kerncentrales veel striktere veiligheidsnormen. Ook voor het opslaan van kernafval gelden veiligheidseisen. Of deze eisen te hoog zijn, of juist niet hoog genoeg, is een bestuurlijke afweging.

Naast zon en wind moet er ook regelbaar vermogen zijn om elektriciteit te produceren op momenten dat de zon niet schijnt of de wind niet waait. Er zijn verschillende technieken denkbaar, zoals traditionele gascentrales (al dan niet op groen gas) die een dip in de productie tijdelijk kunnen opvangen, waterstofcentrales of grote batterijen. Ook kerncentrales kunnen ingezet worden als regelbaar vermogen. De geproduceerde elektriciteit wordt dan wel fors duurder, omdat de centrale het grootste deel van de tijd geen elektriciteit produceert. Inzet van de bestaande gascentrales lijkt dan logischer, omdat deze al gebouwd zijn en de beheerslasten van deze centrales veel lager zijn.

Kernenergie levert een constant vermogen waarbij weinig CO2 wordt geproduceerd. Er is discussie over de hoge kosten, de opslag van radioactief afval en uiteraard de veiligheid. Er zijn alternatieven, maar ook daar kleven nadelen aan. Opslag van elektriciteit in grote batterijen is nog in ontwikkeling en voor de productie van de batterijen zijn veel grondstoffen nodig. Gebruik van gascentrales of biomassa zal gepaard moeten gaan met ondergrondse opslag van CO2. Import of opslag van elektriciteit in de vorm van waterstof is mogelijk, maar niet erg efficiënt waardoor ook hierbij veel energie verloren gaat. De vraag welke alternatieven of combinatie van alternatieven het meest wenselijk is, is een bestuurlijke afweging.

Nieuwe technieken zullen de prijs van kernenergie in de toekomst mogelijk kunnen drukken. Voor de bouw van grotere centrales blijven de bouwkosten hoog, waardoor kernenergie moeilijk kan concurreren met andere technologieën. Ook is het aantrekken van geld voor de bouw van een centrale duur; vanwege het risico vragen investeerders een hoger rentepercentage. Door middel van garanties en laagrentende leningen kan de overheid deze kosten drukken, maar dan nog blijft de bouw van een kerncentrale erg duur.

Een kerncentrale kan reguliere variaties in een elektriciteitssysteem goed opvangen. De regelgeving vereist dat ook. Een kerncentrale moet wel minimaal op 30% van het vermogen draaien. Indien een centrale daaronder komt, moet deze stilgelegd worden. Het opnieuw opstarten kan dan enkele dagen duren. Nieuwe technieken als de u-battery en de gesmolten-zout-reactor kunnen fluctuaties makkelijker opvangen.

Voor de bouw van kerncentrales is het Rijk vergunningverlener. Zuidplas kan dus niet zelfstandig besluiten om een kerncentrale te bouwen. Zuidplas is daarbij ook niet erg geschikt. Allereerst is de bevolkingsdichtheid in de regio hoog, is er weinig koelwater aanwezig en is de bodemgesteldheid instabiel.

Aan de ontwikkeling van een betrouwbare en veilige kernfusiereactor wordt al meer dan vijftig jaar gewerkt. Tot nu toe hebben de meeste experimenten maar beperkt succes. Dit heeft met name te maken met de grote hoeveelheden energie die nodig zijn om een reactie op gang te brengen en vervolgens te beheersen. Het internationale samenwerkingsproject ITER zal naar verwachting in 2025 de eerste testen uitvoeren en in 2035 daadwerkelijk starten met fusie. Tot 2050 zal kernfusie in de praktijk geen toepasbare energiebron zijn, zo is de algemene gedachte.

In totaliteit heeft Frankrijk een hogere CO2-uitstoot dan Nederland. Frankrijk stootte in 2017 465 megaton CO2 uit en Nederland 193 megaton. Omgerekend per inwoner ligt de uitstoot in Frankrijk wel fors lager: 7 ton per Fransman ten opzichte van 11 ton per Nederlander.

Radioactief afval wordt in Nederland opgeslagen door COVRA, een overheidsbedrijf dat het monopolie heeft op het inzamelen van radioactief afval. COVRA slaat het afval op in speciaal hiervoor gebouwde opslagloodsen. Deze opslag is ‘tijdelijk’. Over definitieve opslag, bijvoorbeeld in zoutmijnen of in diepe kleilagen in de ondergrond moet nog een besluit worden genomen.

Dit hangt af van het soort isotoop. Plutonium-239 heeft een halfwaardetijd van 24.400 dagen. Uranium-235 heeft een halfwaardetijd van 704 miljoen jaar en Uranium-238 heeft een halfwaardetijd van 4,5 miljard jaar. Halfwaardetijd wil zeggen, de tijd die nodig is voordat de helft van het materiaal is overgegaan in een stabiel isotoop. Het duurt circa 10 tot 20 keer de halfwaardetijd voordat radioactief materiaal niet meer gevaarlijk is.

De afvalwarmte kan in theorie worden gebruikt voor een warmtenet. In de praktijk is dat lastig, aangezien centrales omwille van de veiligheid juist ver van dichtbevolkte gebieden worden gebouwd. Transport van warmte over grote afstanden is duur en bovendien gaat daarbij veel warmte verloren.

Kernenergie kan rendabel worden wanneer er een hogere KWh-prijs voor betaald wordt. Indien kernenergie als regelbaar vermogen wordt ingezet, zal deze prijs nog hoger komen te liggen, omdat de investeringskosten terugverdiend moeten worden over een lagere productie.

De rente voor risicodragende investeringen ligt aanmerkelijk hoger dan de reguliere marktrente. Kernenergie wordt door de markt gezien als risicovolle investering.

Aan kostenoverschrijdingen kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen. Vaak houden ze samen met vertraging in de bouw, noodzakelijke aanpassingen aan het ontwerp of aanvullende eisen.

De eigenaar van de kerncentrale in Dodewaard is verantwoordelijk voor de ontmanteling. Dit is B.V. Gemeenschappelijke Kernenergiecentrale Nederland (GKN), die weer in handen is van de B.V. Nederlands Elektriciteit Administratiekantoor (NEA). De aandeelhouders van B.V. NEA zijn ENGIE Energie Nederland N.V., N.V. Elektriciteits-Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ, Uniper Benelux N.V. en NUON Power Generation B.V.

Op dit moment zijn er drie SMR’s in bedrijf en twee in aanbouw. Een opschaling van de productie van SMR’s wordt niet verwacht voor 2030.

In de Kamer is het thema kernenergie, inclusief de nieuwe ontwikkelingen, in de laatste jaren meermaals onderwerp van debat geweest.

Voor zover bekend is hier geen concreet onderzoek naar gedaan.

Dit is uiteindelijk een politieke/bestuurlijke afweging.

Thorium-reactoren zijn nog in ontwikkeling. Er is daardoor nog geen goede vergelijking te maken tussen dit type centrales en de conventionele kerncentrales. Op dit moment zijn kleine centrales per kWh duurder dan de grote kerncentrales. Indien er op grotere schaal gebouwd gaat worden, kunnen deze kosten dalen.

Vanwege de doorlooptijd voor de bouw van kerncentrales is de inzet van kernenergie voor het behalen van het CO2-reductiedoel van 2030 niet haalbaar. Of het nadien een rendabele optie is, hangt af van de vooruitgang die wordt geboekt met kleine reactoren en met name van de prijsontwikkeling van kernenergie in vergelijking met de prijsontwikkeling van andere energievormen en de prijs en vooruitgang van energieopslag.

Met de leveringszekerheid wordt gedoeld op de capaciteit van een energiesysteem om op alle momenten te voldoen aan de energievraag. Leveringszekerheid hangt onder meer af van het aantal productiefaciliteiten, de aanwezige piekvoorzieningen, back-up faciliteiten en redundanties. Leveringszekerheid is te optimaliseren met een combinatie van verschillende energiebronnen die elkaar kunnen aanvullen.

Behalve kernenergie zijn ook andere vormen van regelbaar vermogen denkbaar, zoals traditionele gascentrales (al dan niet op groen gas) die een dip in de productie tijdelijk kunnen opvangen, waterstofcentrales of grote batterijen.

De gemeente Zuidplas voert geen actieve lobby voor of tegen kernenergie.