Kennissessie Warmtepompen

Als iedere woning gelijktijdig zou overschakelen op een warmtepomp, kan het elektriciteitsnet dit nu in delen van de gemeente inderdaad niet aan. Het elektriciteitsnet zal in de toekomst moeten worden verzwaard. Overigens is het niet de verwachting dat een warmtepomp voor de gehele gemeente het meest gunstige warmtealternatief zijn.

Zelfs wanneer een warmtepomp volledig zou draaien op ‘grijze stroom’ uit bijvoorbeeld een gascentrale, heeft het een gunstig effect op de CO2-uitstoot. Dat komt omdat een warmtepomp geen warmte produceert, maar bestaande warmte-energie verplaatst vanuit de bodem of de buitenlucht naar een woning. De techniek is vergelijkbaar met een koelkast, die warmte uit de binnenkant van de kast verplaatst naar buiten. Het verplaatsen van warmte kost veel minder energie dan het maken ervan. De energie die een warmtepomp bespaart, is daarmee nog altijd groter dan de hoeveelheid extra elektriciteit die moet worden opgewekt in de elektriciteitscentrale. Netto levert een warmtepomp op grijze stroom nog altijd een CO2-reductie op van ongeveer 30%. Ideaal is natuurlijk wanneer de warmtepomp volledig op groene stroom draait.

Een warmtepomp draait altijd op elektriciteit. Bij voorkeur wordt deze duurzaam opgewekt. Er zijn echter momenten waarop de zon niet schijnt of de wind niet waait. Voor deze momenten is er regelbaar vermogen nodig dat snel op- en af kan schakelen. Voorbeelden hiervan zijn gascentrales (al dan niet op groen gas), opslagtechnieken als batterijen of waterstof. Het creëren van opslag en/of regelbaar vermogen is een belangrijke voorwaarde voor het overschakelen voor de energietransitie. Overigens bespaart een warmtepomp, zelfs bij gebruik van grijze stroom, nog altijd CO2 ten opzichte van verwarming met aardgas

Dat is mogelijk: een collectieve bron boren is haalbaar en gebeurt nu ook al, bijvoorbeeld bij appartementencomplexen. Zo kun je kosten delen over meerdere huishoudens

Sinds 2012 mag het geluidsniveau van de buitenunit van een warmtepomp met een vermogen tot 6 kW niet hoger zijn dan 65dB(A) en 70 dB(A) voor warmtepompen met een vermogen tussen 6 en 12 kW. Vanaf dit jaar geldt daarbovenop dat het geluidsniveau van een geïnstalleerde warmtepomp op de erfgrens niet hoger mag zijn dan 45dB(A). Wanneer meer mensen een warmtepomp hebben geïnstalleerd, zal dit meer geluid produceren. Echter, omdat het geluid uit verschillende richtingen komt en de afstanden verschillen, kan dit niet zonder meer bij elkaar opgeteld worden. Bij elke verdubbeling van de afstand neemt het geluidsniveau af met 6 dB(A). Dit geldt alleen voor lucht/water warmtepompen. Bodemwaterwarmtepompen hebben geen geluid producerende buitenunit.

Bij sommige kleine tuinen zal het lastig zijn de buitenunit van een airco op voldoende afstand van de erfgrens te plaatsen om onder de maximaal toegestane geluidsbelasting te blijven. Gelukkig zijn er ook warmtepompen die aanmerkelijk stiller zijn dan de maximaal toegestane 65 dB(A). Deze hoeven dan ook op minder grote afstand van de erfgrens geplaatst te worden. Daarnaast zijn er tal van geluiddempende maatregelen mogelijk waarmee een geluidsreductie van 9 tot 15 dB(A) mogelijk is. Dit geldt alleen voor lucht/water warmtepompen. Bodemwaterwarmtepompen hebben geen geluid producerende buitenunit.

De binnenunit van een warmtepomp maakt niet meer geluid dan een CV-ketel. De buitenunit kan wel voor overlast zorgen, wanneer deze te dicht op of zelfs tegen de gevel wordt geïnstalleerd. De plaatsing van een buitenunit vraagt om zorgvuldigheid: allereerst moeten de buren er geen last van hebben, tegelijk moet de unit ook voor de bewoner zelf geen overlast veroorzaken. Dit geldt alleen voor lucht/water warmtepompen. Bodemwaterwarmtepompen hebben geen geluid producerende buitenunit.

Voor maatwerkadvies over specifieke woningen verwijzen we door naar het Duurzaam Bouwloket.

Er bestaan verschillende soorten bodemenergiesystemen. Voor particulieren worden vaak alleen kleine gesloten systemen aangelegd, omdat deze voldoende energie geven. De aanleg van een klein gesloten bodemenergiesysteem moet worden gemeld bij het omgevingsloket. Zuidplas heeft daarnaast een aantal interferentiegebieden aangewezen. Dit zijn gebieden waar veel bodemwarmtepompen worden verwacht, die elkaar negatief kunnen beïnvloeden. Om dat te voorkomen, is de aanleg van een bodemenergiesysteem hier wel vergunning plichtig. Meer informatie over de interferentiegebieden is te vinden op de website van de Omgevingsdienst.

Algemeen geldt: hoger is beter. Het hangt echter ook af van het type lucht/water warmtepomp. Bij een warmtepomp met aparte buitenunit kan de buitenunit op de meest geschikte plek geplaatst of aan de muur gehangen worden. Bij een monoblock zijn warmtepomp en buitenunit geïntegreerd. Deze moet bij voorkeur zo dicht mogelijk bij het invoerpunt van het warmteafgiftesysteem in de woning geplaatst worden om warmteverlies in de leidingen zo laag mogelijk te houden. Daarnaast is een monoblock erg zwaar, waardoor deze niet aan de muur gehangen kan worden. Een installateur zal samen met u naar de ideale situatie kijken.

Door de cv-ketel terug te draaien naar een lagere aanvoertemperatuur, is eenvoudig te ontdekken of een woning voldoende goed geïsoleerd is voor een warmtepomp. Doe dat bij voorkeur bij vorst, zodat meteen duidelijk is of de woning ook dan warm te houden is. Een lagere aanvoertemperatuur bespaart energie, maar het duurt ook langer om een woning op te warmen. Daarom is het aan te raden om de woning gedurende de dag op een constante te houden. Bedenk ook dat de bestaande radiatoren geen ideaal afgiftesysteem zijn voor warmte met een lage temperatuur. Als het desondanks lukt uw huis warm te houden bij een aanvoertemperatuur van 40 tot 50 °C, is een warmtepomp een haalbare optie. Mocht u op de koudste dagen een hogere temperatuur nodig hebben, is een hybride warmtepomp die kan bijstoken met gas, ook het overwegen waard.

Met een hybride warmtepomp kun je koelen, net als bij een normale warmtepomp. Maar het is geen airco. De warmtepomp maakt warm water in de winter en maakt koel water in de zomer. Er wordt dus geen koude lucht de woning in geblazen, zoals bij een airco, maar er stroomt koud water door bijvoorbeeld de vloerverwarming, waardoor de woning afkoelt.

Bij temperaturen onder de 19 °C kan er condens ontstaan en kunnen er vervolgens ook vochtproblemen zijn. Een warmtepomp komt in de koelstand in principe niet lager dan 19 °C.

In de Transitievisie Warmte (TVW) wordt rekening gehouden met mogelijke geluidsoverlast. In dichtbebouwde buurten wordt een lucht/water warmtepomp om die reden ook niet snel als warmtealternatief gekozen en zal er naar andere oplossingen gekeken moeten worden.

De gemiddelde warmtepomp gaat 15 jaar mee. Bij de aankoop van een warmtepomp wordt standaard twee jaar garantie afgegeven. Het afsluiten van een onderhoudscontract is wel aan te raden. De pomp wordt dan jaarlijks nagekeken, onder andere op het weglekken van koelvloeistof. Een goed onderhouden warmtepomp heeft gedurende de levensduur zelden groot onderhoud nodig.

Woningen met een isolatielabel A of B zijn geschikt voor warmtepompen. Bij woningen met een lager label is een hybride warmtepomp vaak een goede oplossing. Door de cv-ketel terug te draaien naar een lagere aanvoertemperatuur, is eenvoudig te ontdekken of een woning voldoende goed geïsoleerd is voor een warmtepomp. Doe dat bij voorkeur bij vorst, zodat meteen duidelijk is of de woning ook dan warm te houden is. Een lagere aanvoertemperatuur bespaart energie, maar het duurt ook langer om een woning op te warmen. Daarom is het aan te raden om de woning gedurende de dag op een constante temperatuur te houden. Bedenk ook dat de bestaande radiatoren geen ideaal afgiftesysteem zijn voor warmte met een lage temperatuur. Als het desondanks lukt uw huis warm te houden bij een aanvoertemperatuur van 40 tot 50 °C, is een warmtepomp een haalbare optie. Mocht u op de koudste dagen een hogere temperatuur nodig hebben, is een hybride warmtepomp die kan bijstoken met gas, ook het overwegen waard.

Niet alle woningen zijn geschikt voor een all-electric warmtepomp. Bij woningen die geschikt zijn voor warmtepompen kan grofweg gesteld worden dat voor elke bespaarde m3 aardgas er 2,5 kWh aan extra elektriciteit wordt gebruikt

Dit is afhankelijk van de isolatie van de woning. Woningen met een isolatielabel A of B zijn zonder meer geschikt voor warmtepompen. Bij woningen met een lager label is een hybride warmtepomp vaak een goede oplossing. Door de cv-ketel terug te draaien naar een lagere aanvoertemperatuur, is eenvoudig te ontdekken of een woning voldoende goed geïsoleerd is voor een warmtepomp. Doe dat bij voorkeur bij vorst, zodat meteen duidelijk is of de woning ook dan warm te houden is. Een lagere aanvoertemperatuur bespaart energie, maar het duurt ook langer om een woning op te warmen. Daarom is het aan te raden om de woning gedurende de dag op een constante temperatuur te houden. Bedenk ook dat de bestaande radiatoren geen ideaal afgiftesysteem zijn voor warmte met een lage temperatuur. Als het desondanks lukt uw huis warm te houden bij een aanvoertemperatuur van 40 tot 50 °C, is een warmtepomp een haalbare optie. Mocht u op de koudste dagen een hogere temperatuur nodig hebben, is een hybride warmtepomp die kan bijstoken met gas, ook het overwegen waard.

Een lagere aanvoertemperatuur bespaart energie, maar het duurt ook langer om een woning op te warmen. Daarom wordt bij lage temperatuur warmte aangeraden om de woning gedurende de dag op een constante temperatuur te houden en ’s avonds (of onder werktijden) niet al te ver terug te draaien.

De aanleg van een bodemgebonden systeem zal iets goedkoper zijn wanneer meerdere woningen op dezelfde bron aangesloten kunnen worden. Echter, voor meerdere woningen moet ook dieper geboord worden om voldoende vermogen uit de bodem te kunnen halen. Ook is het aantal woningen dat is aan te sluiten op een gesloten WKO-systeem beperkt. Over het algemeen kan een bodemwarmtepomp ook voor een enkele woning al financieel interessant zijn.

De aangescherpte geluidsnorm voor warmtepompen van maximaal 40 dB(A) gaat over het geluidsniveau op de erfgrens met de buren. Deze geluidseisen gelden niet alleen voor nieuwbouwwoningen, maar ook voor bestaande bouw. Voor bestaande warmtepompen met een hogere geluidsproductie zijn er, naast verplaatsen, ook andere mogelijkheden om aan deze norm te voldoen. Een buffervat kan ervoor zorgen dat de warmtepomp op een lager vermogen kan draaien. Dit verlaagt de geluidsproductie en verhoogt daarbij ook de levensduur van de warmtepomp. Ook het nemen van geluidsdempende maatregelen kan veel schelen. Denk daarbij aan een geuidsdempende omkisting. Voor tuinen met veel steen, kan ook het planten van groen, bijvoorbeeld een klimop, helpen. Dit voorkomt weerkaatsing van het geluid. Bovendien is een groenere tuin in de zomer ook koeler.

In dit geval kan de airco niet alleen koelen, maar ook verwarmen. Feitelijk is dat een lucht/lucht warmtepomp. Er is geen reden om over te stappen naar een ander systeem.

Een warmtepomp verwarmt niet voldoende om warm tapwater te produceren. Tapwater moet namelijk verwarmd worden tot minimaal 60 °C om legionellavorming te voorkomen. Voor warm tapwater is een aparte elektrische boiler of geiser nodig om het water verder op te warmen tot 60 °C. Maar een zonneboiler kan natuurlijk ook.

Een warmtepomp verwarmt het water dat in het afgiftesysteem zit. Dit water is niet kouder dan de lucht in huis. Het temperatuurverschil is dus gelijk. Omdat met een luchtwarmtepomp de binnenlucht moet circuleren, kan tocht een probleem zijn. Daarnaast moet bij dit systeem in elk vertrek een aparte unit voor de luchttoevoer worden geplaatst en is ook in elk vertrek het geluid van de ventilator hoorbaar.

Een aanvoertemperatuur van 80 graden zal zondermeer geschikt zijn voor oude huizen. Deze warmtepomp zal echter meer energie gebruiken dan de gebruikelijke warmtepompen. Hoe lager het temperatuurverschil, hoe efficiënter de warmtepomp.

Een woning uit 1983 heeft waarschijnlijk energielabel C, tenzij er nadien nog aanvullende maatregelen genomen zijn. Of een warmtepomp een goede optie is, kan eenvoudig getest worden door de aanvoertemperatuur van de cv-ketel terug te draaien. Als het huis ook op koude dagen voldoende warm blijft, is een warmtepomp een alternatief. Mocht dit op een koude dag onvoldoende blijken om het huis warm te houden, is een hybride warmtepomp een oplossing.

Een warmtepomp heeft een levensduur van circa 15 jaar. Een hybride warmtepomp is dus een interessante tussenoptie op weg naar aardgasvrij, waarmee geld bespaard kan worden en CO2-uitstoot wordt voorkomen. Uiteindelijk zal er toegewerkt moeten worden naar een volledig aardgasvrij warmtealternatief.

Aan het einde van het jaar wordt bekend welke buurten in aanmerking komen voor een warmtenet.

Warmteleidingen zijn dikker dan de gasleidingen. Voor een warmtenet zullen dus andere leidingen in de grond gaan. De gasleidingen zullen niet altijd direct worden weggehaald.

De Transitievisie Warmte moet gedeeltelijk antwoord geven op die vraag. Tegelijkertijd weten we dat er voor de warmtetransitie niet één oplossing is. Het is zaak om voor elke situatie de beste oplossing te vinden. Die verschilt per buurt en soms zelfs per huis.