Kennissessie Warmtenetten

Hoe meer mensen er meedoen, hoe goedkoper het wordt om de warmte naar Zuidplas te halen. Daar zit wel een grens aan: bij een hogere warmtevraag zijn warmtetransportleidingen nodig met een grotere diameter en deze zijn ook duurder in de aanleg. Voor het aanleggen van het warmtenet in de buurt moet vooral de afstand tussen woningen niet te groot zijn. Bij een te grote afstand, zoals buiten de kernen, kost de aanleg te veel.

Dit is afhankelijk van de aanlevertemperatuur van het warmtenet. Bij hoge temperatuur kan ook het tapwater via het warmtenet verwarmd worden. Bij midden- of lage temperatuur, zal het tapwater moeten worden bij-verwarmd tot boven de 60 °C, bijvoorbeeld met een elektrische boiler. Dit is nodig om bacteriën, zoals legionella, te voorkomen.

Volgens de nieuwe Warmtewet, die nog moet worden aangenomen door de Tweede Kamer, wordt niemand verplicht om mee te doen met een warmtenet. Huiseigenaren krijgen een zogeheten ‘opt-out’-mogelijkheid. De huiseigenaar is dan wel zelf verantwoordelijk voor het realiseren van een eigen warmteoplossing, want op een gegeven moment stopt de aardgaslevering. Om een woning achteraf alsnog aan te sluiten op een warmtenet, kan duurder uitpakken dan meteen meedoen, omdat de straat dan een keer extra open moet.

Dat wordt duidelijk in de Transitievisie Warmte. Voor Moordrecht worden meerdere alternatieven onderzocht om te kijken wat het meest kansrijk is.

Er zijn in Nederland ruim 60 gerealiseerde projecten met aquathermie. Het dichtstbijzijnde project is in Zoetermeer, waar 273 woningen in de Stromenbuurt al sinds 2005 worden verwarmd door middel van aquathermie.

Bij geothermie gaan we uit van minimaal 30 jaar. Het is goed mogelijk dat aardwarmtebronnen ook langer meekunnen, maar daar hebben we simpelweg nog geen ervaring mee. Op een gegeven moment is een aardwarmtebron uitgeput. De bron heeft dan tijd nodig om te regenereren, om opnieuw warm te worden.

De warmte wordt geleverd via een warmtebedrijf. De ACM bepaalt daarbij een maximumprijs, zodat bewoners niet te veel betalen voor hun warmte. Daarnaast vindt Zuidplas het wenselijk dat bewoners ook betrokken zijn bij de warmtelevering, bijvoorbeeld via een bewonersraad. Hoe we dit precies gaan regelen, weten we nog niet. Ook de Warmtewet 2.0, waarin een aantal rechten voor bewoners wordt geregeld, moet nog worden vastgesteld door de Tweede Kamer.

In principe hoeft er bij een warmtenet in de woning niet veel te veranderen. Op de plek waar nu de cv-ketel hangt, komt een afleverset. Deze geeft de warmte af aan het bestaande afgiftesysteem dat al in het huis aanwezig is. Bij een warmtenet met een lage temperatuur, zal het huis wel voldoende moeten zijn geïsoleerd en kunnen nieuwe lage-temperatuurradiatoren nodig zijn. Hiervoor hoeft het buizenstelsel in huis echter niet vervangen te worden.

Dit is van veel factoren afhankelijk, zoals de afstand tot de warmtebron en de temperatuur van de warmte in het warmtenet. Het warmteverlies kan variëren van 40% bij oude warmtenetten die in de jaren ‘70 en ’80 zijn aangelegd, tot slechts 15% bij nieuw aangelegde netten met een hoge temperatuur.

Op dit moment wordt er gekeken naar restwarmte uit de industrie in het Rotterdamse havengebied en warmte uit de Uniper-centrale in Rotterdam. Die laatste produceert nu nog warmte uit aardgas, maar deze warmte wordt op termijn verduurzaamd. Het heeft vanuit het oogpunt van duurzaamheid geen zin om een warmtenet aan te leggen dat met behulp van fossiele brandstoffen gevoed wordt.

Bij een lage-temperatuur warmtenet moeten de huizen voldoende geïsoleerd zijn. Bij woningen van na 2000 is dat vrijwel altijd het geval. Oudere woningen zullen extra geïsoleerd moeten worden om geschikt te zijn voor een warmtenet met lage temperatuur. Bij de keuze in de Transitievisie houden we er rekening mee of dit haalbaar en betaalbaar is.

Warmtenetten zijn voor delen van Zuidplas, met name in de kernen, een reële mogelijkheid. De meest geschikte temperatuur kan per buurt verschillen.

In de nieuwe Warmtewet die nog door de Tweede Kamer moet worden vastgesteld, wordt de prijs die warmtebedrijven mogen rekenen voor de warmte gemaximeerd. De ACM moet hierop gaan toezien.

Dit is een aandachtspunt in de Transitievisie Warmte.

Het uitgangspunt in de nieuwe Warmtewet is dat de beheerder van het warmtenet ook de verantwoordelijkheid heeft om de warmte te leveren. Er is dan dus één leverancier. Er kunnen wel meerdere bronnen op één net zijn aangesloten.

Nieuwerkerk aan den IJssel kan mogelijk worden aangesloten op dezelfde warmtenet als Capelle aan den IJssel. Deze warmte is nu nog afkomstig van de gasgestookte Uniper-centrale. Ook deze warmte wordt op termijn verduurzaamd, anders heeft het natuurlijk geen zin. Er zijn daarnaast ook andere bronnen denkbaar, zoals warmte uit de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Kortenoord of geothermie (aardwarmte).

Voldoende beschikbaarheid van warmte, ook op lange termijn, is een voorwaarde om een warmtenet aan te leggen, net zoals ook de duurzaamheid van de warmte een voorwaarde is.

Ook met de aansluiting van restwarmtebronnen zijn kosten gemoeid voor aanleg en onderhoud. Deze kosten zullen worden meegenomen in de warmteprijs.

Bij een Lage Temperatuur Warmtenet zal het tapwater moeten worden bij-verwarmd tot boven de 60 °C, bijvoorbeeld met een elektrische boiler. Dit is nodig om bacteriën, zoals legionella, te voorkomen.

Bij een modern HT-warmtenet (hoge temperatuur) zijn de warmteleidingen goed geïsoleerd, waardoor het warmteverlies beperkt blijft. Individuele booster-pompen gebruiken veel elektriciteit, waardoor verzwaring van het elektriciteitsnet noodzakelijk is en die ook duurzaam moet worden opgewekt. Per buurt kan het verschillen welke oplossing (of combinatie van oplossingen) het meest efficiënt is.

Dit kan per buurt verschillen. Het bestaande warmtenetwerk levert grotendeels hoge temperatuur.

Dit kan inderdaad en wordt ook toegepast. Beter geïsoleerde woningen komen dan verderop in het netwerk. Dit noemt men cascadering.

Dit is inderdaad vrijwel zonder uitzondering de meest logische optie.

Indien er restwarmte wordt gebruikt, worden er langdurige afspraken gemaakt met het betreffende bedrijf. Het warmtebedrijf is daar verantwoordelijk voor. Daarnaast heeft een warmtenet ook altijd een piek- en back-up voorziening. Deze voorziening kan de warmteproductie overnemen als de bron onverhoopt uitvalt – bijvoorbeeld voor onderhoud – of op extreem koude dagen wanneer er extra warmte nodig is.

Capelle aan den IJssel heeft een warmtenet en zij zijn aan het kijken of zij dat verder kunnen uitbreiden. Ook voor Nieuwerkerk aan den IJssel kijken we of het mogelijk is hierop aan te haken. De warmte in dit net is nu nog afkomstig van de gasgestookte Uniper-centrale. Ook deze warmte wordt op termijn verduurzaamd, anders heeft het natuurlijk geen zin. Voor een eventueel warmtenet in Nieuwerkerk aan den IJssel zijn daarnaast ook andere bronnen denkbaar, zoals warmte uit de rioolwaterzuiveringsinstallatie in Kortenoord of geothermie (aardwarmte).

We kijken voor de vier dorpskernen naar de mogelijkheid van een warmtenet. Voor het buitengebied en de woningen in Oud-Verlaat onderzoeken we niet of een warmtenet haalbaar is. Hier is het aantal woningen te laag en de onderlinge afstand te groot om een warmtenet aan te leggen.

Hoe lager de temperatuur van het warmtealternatief, hoe belangrijker het is om goed te isoleren. Bij een warmtenet met hoge temperatuur is isolatie dus minder noodzakelijk. Indien er nu een mogelijkheid is om goed te isoleren – bijvoorbeeld omdat er toch verbouwd wordt – is dat altijd zinvol. Het advies is in zo’n geval dan ook om zo veel mogelijk te isoleren. Als er toch al verbouwd wordt, zijn de meerkosten voor isolatie beperkt en de kosten verdienen zich dan makkelijk terug. Wanneer er geen verbouwing gepland staat, kan het verstandig zijn te wachten tot er meer duidelijkheid is over de aanlevertemperatuur van het warmtealternatief. Daarover weten we aan het einde van het jaar meer, wanneer de Transitie Visie Warmte wordt opgesteld. Over goede isolatie kunnen alle bewoners van Zuidplas advies aanvragen bij het Duurzaam Bouwloket.

Dit hangt af van het type warmtenet en de beschikbare bronnen. Bij geothermie moeten er minimaal 3000-5000 woningen worden aangesloten, omdat anders de kosten van het boren van een aardwarmtepomp niet worden terugverdiend. Een aardwarmtebron kan ook aangesloten worden op meerdere warmtenetten. Voor andere bronnen – aquathermie bijvoorbeeld – zijn minder woningen nodig.

Geothermie kan in principe weinig kwaad. De warmte wordt gewonnen in lagen die kilometers diep zijn. Op die diepte bevindt zich geen bodemleven, daar is het te warm voor. Ook is de kans op verzakking klein. Het warmte water dat wordt opgepompt, wordt na warmtewinning namelijk ook weer teruggepompt, waardoor het volume in de bodem gelijk blijft. Een aandachtspunt bij het boren is wel dat het grondwaterlagen gescheiden blijven en het grondwater niet wordt verontreinigd met bijvoorbeeld zout water uit diepere lagen.

Zuidplas heeft een slappe en flexibele bodem. Verzakking vormt een extra uitdaging bij de aanleg van een warmtenet. De leidingen moeten goed gefundeerd zijn. Een mogelijkheid is om buizen voor een warmtenet boven de buizen van een riool plaatsen. Deze rioolbuizen zijn al gefundeerd en vormen een stevige basis.

Dit hangt af van de manier waarop een warmtenet gefinancierd wordt. Wanneer het warmtenet wordt aangelegd, kunnen aansluitkosten meegenomen worden in de aanleg van het net. De warmtetransitie moet immers ook voor de gebruiker betaalbaar zijn. Woningen die bij de aanleg van een warmtenet niet willen meedoen, maar achteraf alsnog willen aansluiten, zullen de extra kosten hiervoor wel altijd zelf moeten dragen.

De onderhoudskosten van een warmteset zijn zeer beperkt en vaak voor rekening van het warmtebedrijf.

Wanneer zonnepanelen meer elektriciteit produceren, wordt dit altijd terug geleverd aan het net, zodat deze door anderen kan worden gebruikt. Bij warmte uit een warmtepomp is dat ingewikkelder. Allereerst moet de warmte eerst elektrisch worden opgewerkt om op het warmtenet te kunnen. Ook moet er speciaal voor de teruglevering een aansluiting worden gecreëerd. Deze kosten zullen niet opwegen tegen de baten. Beter is het om de warmtepomp dan gewoon minder hard te laten werken.

Per woning moet gekeken worden naar de beste oplossing. Om ingrijpende verbouwing aan de binnenkant van een woning te voorkomen, wordt de afleverset vrijwel altijd geplaatst op de plek van de huidige cv. Als dat een heel onhandige plek is, kan soms in de woning een leiding getrokken worden. Wanneer dat te ingrijpend is, wordt er een oplossing bedacht aan de buitenkant. Uiteraard moet dat zo sierlijk mogelijk.

Er zitten voor- en nadelen aan mede-eigenaarschap. Bij kleine warmtenetten over een blok woningen zijn de benodigde investeringen wellicht nog particulier te dragen. Maar bij grote warmtenetten wordt de investering erg groot en is het de vraag of bewoners die kunnen opbrengen. Ook beheer en onderhoud van warmtenetten vraagt specifieke kennis. Desondanks is het ook dan interessant om te kijken naar mogelijke vormen van betrokkenheid. Dat kan mede-eigenaarschap zijn, waarbij bewoners gedeeltelijk eigenaar zijn, maar bijvoorbeeld ook medezeggenschap, waarbij bewoners geen economisch eigenaar zijn, maar als collectief van afnemers wel kunnen meepraten over het warmtenet.

Dat kan natuurlijk ook.

De afleverset voor warmte is nagenoeg onderhoudsvrij. Daarbij is het warmtebedrijf meestal verantwoordelijk voor het onderhoud.

Dat klopt. Als de geleverde warmte kouder is dan 60 °C is, moet het water worden bij-verwarmd tot 60°C. Zo wordt voorkomen dat er legionellavorming kan plaatsvinden in de warmwaterleiding.

De rijksoverheid bepaalt welk maximum er aan de warmteprijs mag worden gesteld. Tot nu toe wordt daarbij altijd de aardgasprijs als referentie gebruikt.

Dit hangt af van de techniek. Een elektrische kachel of een infraroodpaneel gebruikt veel elektriciteit. Een warmtepomp is goedkoper, omdat deze geen warmte produceert, maar thermische energie uit de bodem of de lucht concentreert en verplaatst naar binnen. Dit is, afhankelijk van de temperatuur buiten, 3 tot 5 keer efficiënter dan het elektrisch produceren van warmte.

Dit is in zijn algemeenheid niet te zeggen. Per woning moet gekeken worden naar de beste oplossing. Om ingrijpende verbouwing aan de binnenkant van een woning te voorkomen, wordt de afleverset vrijwel altijd geplaatst op de plek van de huidige CV. Als dat een heel onhandige plek is, kan soms in de woning een leiding getrokken worden. Wanneer dat te ingrijpend is, zal er een oplossing bedacht moeten worden aan de buitenkant. Uiteraard moet dat zo sierlijk mogelijk. Indien bij een heel blok de CV-ketel aan de achterzijde van het huis hangt, kan aansluiting op het warmtenet wellicht ook via de achterkant van de woning.

Wanneer er in een buurt een warmtenet wordt aangelegd moeten over al deze zaken afspraken gemaakt worden. Dat geldt ook voor de verdeling van dit soort kosten.

Dat klopt. Tegelijk is het aantal verschillende bronnen dat op een warmtenet aangesloten kan worden, beperkt. Het warmtebedrijf dat het net beheert, is daar verantwoordelijk voor, net zoals zij ook verantwoordelijk zijn voor continue warmtelevering. Er wordt nagedacht over een open net, waar meerdere leveranciers warmte kunnen aanbieden aan de consument. Op het gebied van beheer kleven hier wel nadelen aan. Om die reden stelt de ACM grenzen aan de prijs die mag worden gerekend, zodat de consument alsnog wordt beschermd tegen te hoge prijzen.

Alle nieuwe huizen worden tegenwoordig opgeleverd zonder aardgas en moeten voldoen aan de strengste normen in het bouwbesluit. Deze woningen hebben geen hoge temperatuur warmte nodig. Mochten deze woningen worden aangesloten op een warmtenet, zal dit op lage temperatuur zijn, zodat de hoge temperatuur bewaard blijft voor de woningen die dat echt nodig hebben.

Bij lage temperatuur zijn afgiftesystemen als vloerverwarming of muurverwarming ideaal. Wanneer dit er niet is, kunnen bestaande radiatoren inderdaad vervangen worden door lage temperatuurradiatoren.

Woningen met energielabel A of B zijn in principe geschikt voor lage temperatuur.

In de nieuwe warmtewet moeten duidelijkere afspraken gemaakt worden over de maximale prijs die een warmtebedrijf mag vragen aan de consument. In het verleden was dat minder duidelijk vastgelegd. Hierover zijn ook diverse rechtszaken geweest.

Deze ruimte moet er zijn. Zuidplas vind het belangrijk dat er draagvlak is voor een warmteoplossing. Dat betekent ook dat een woningeigenaar mee moet kunnen denken over de wijze waarop warmte uit een warmtenet binnenkomt.

Het Rijk verhoogt stapsgewijs de belasting op gas. Tegelijk wordt de belasting op elektriciteit, dat nu nog veel duurder is dan gas, verlaagd. In de nieuwe warmtewet gaat gerekend worden een met een maximaal rendement wat een warmtebedrijf mag verdienen. Deze is dan niet meer direct gerelateerd aan de hogere gasprijs.

We kijken voor de vier dorpskernen naar de mogelijkheid van een warmtenet. Voor het buitengebied en de woningen in Oud-Verlaat onderzoeken we niet of een warmtenet haalbaar is. Hier is het aantal woningen te laag en de onderlinge afstand te groot om een warmtenet aan te leggen. Als mogelijke bron voor industriële restwarmte wordt gekeken naar warmtelevering uit de Rotterdamse Haven. Hier is genoeg restwarmte aanwezig om een groot deel van de provincie te kunnen bedienen met hun restvraag.